Με τη Λογική μπορούμε να καταλάβουμε τα πάντα!
Συζητάμε μερικές φορές για τα «όρια της νόησης» και καταλήγουμε -σχεδόν πάντα βιαστικά και χωρίς να το σκεφτούμε πραγματικά- ότι «η νόηση -δηλαδή η λογική- είναι “πεπερασμένη” οπότε ίσως είναι καλύτερα να εμπιστευόμαστε το ένστικτο» και διάφορα άλλα τέτοια βιαστικά και κυριολεκτικά, α-νόητα.
Είναι πραγματικά η νόηση πεπερασμένη; Υπάρχει κάποιο όριο σ’ αυτά που μπορούμε να καταλάβουμε;
Και μια σημαντικότερη ερώτηση: Έχουμε το δικαίωμα να υποτιμάμε τον εαυτό μας τόσο πολύ, πιστεύοντας ότι ΔΕΝ μπορούμε να καταλάβουμε τα πάντα;
Αναρωτιέμαι: Μήπως αυτή η πεποίθηση ότι ΔΕΝ μπορούμε να καταλάβουμε τα πάντα, είναι μια ύπουλη δικαιολογία που μας έχει εμφυτευτεί από ολόκληρο το κοινωνικό σύστημα, ακριβώς για αυτό τον λόγο – για να ΜΗΝ προσπαθούμε να σκεφτόμαστε;
Ο νους σε όλη την ανθρώπινη Ιστορία έχει δείξει ότι καταφέρνει να ξεπερνάει κάθε είδους όρια. Γιατί λοιπόν βάζουμε όρια σε κάτι που μοιάζει να είναι φτιαγμένο να ξεπερνάει τα όρια;
Μήπως αν προσπαθούσαμε περισσότερο να καταλάβουμε, γνωρίζοντας ότι ΜΠΟΡΟΥΜΕ να καταλάβουμε, θα ζούσαμε σε έναν καλύτερο κόσμο, όπου θα είμαστε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι είμαστε σήμερα, κύριοι του εαυτού μας;
Σ’ αυτό το κείμενο θέλω να δείξω ότι το μυαλό μας είναι υπεραρκετό για να καταλάβουμε πάρα πολλά πράγματα, φτάνει να τροφοδοτηθεί με τα σωστά στοιχεία και με τη θέληση να αντικρίσουμε το σύμπαν χωρίς παρωπίδες.
Αμφιβολία: Αυτό που μας κάνει Ανθρώπους
Όλα ξεκινούν από την Αμφιβολία. Από αυτήν ξεκινούν η Αναζήτηση και η Δημιουργία.
Η Αμφιβολία είναι αυτή που σε κάνει να μη δέχεσαι τα δεδομένα.
Αυτή είναι που σε βάζει να φαντάζεσαι εναλλακτικές διαδρομές.
Αυτή σε κάνει να επαναστατείς απέναντι στη «καθεστηκυία» τάξη.
Αν δεν αμφιβάλλεις, απλά δέχεσαι, γίνεσαι στην καλύτερη περίπτωση ένας αγαθός και χαρούμενος Βούδας (στη χειρότερη δεν θα αναφερθώ) αλλά σε καμιά περίπτωση δημιουργικός άνθρωπος.
Ο δημιουργός αμφιβάλλει για τη Φύση, αμφιβάλλει για αυτό που βλέπει, αμφιβάλλει για τον ίδιο του τον εαυτό, και έτσι γίνεται κάτι «παραπάνω».
«Σκέφτομαι άρα υπάρχω» έλεγε ο Καρτέσιος, επειδή ήταν όμως πιστός Χριστιανός και φοβόταν να θέσει θέμα πίστης. Και τα κομπιούτερ σκέφτονται, αλλά δεν υπάρχουν ως όντα. Άρα, ο Καρτέσιος κάνει λάθος!
Το σωστό είναι «Αμφιβάλλω άρα υπάρχω». Τα κομπιούτερ δεν αμφιβάλλουν, για αυτό παραμένουν μηχανές και άψυχα. Τα ζώα δεν αμφιβάλλουν, για αυτό παραμένουν ζώα.
Ο Άνθρωπος, αυτό το σπάνιο ζώο, ήταν το μοναδικό που σήκωσε κεφάλι και είπε «Για δες! Αυτό μπορεί να φαίνεται έτσι, αλλά μάλλον δεν είναι έτσι…» και έτσι άρχισε να γίνεται κάτι πέρα από μηχανή…
Όταν ο άνθρωπος δεν αμφιβάλλει, γίνεται ξανά «ρες», πράγμα, μια απλή, πειθήνια, προβλέψιμη μηχανή. Και μάλλον όχι μόνο μηχανή, αλλά και όπλο, που στρέφεται πολλές φορές ενάντια στους πραγματικούς Ανθρώπους, εκείνους που τολμούν να αμφιβάλλουν…
Ξύλινος Λόγος και «Φιλοσοφία»
Δεν μου αρέσει να μου μιλάνε με «ξύλινο λόγο». Νιώθω σαν να με κοροϊδεύουν.
Δείτε π.χ. τον πίνακα που παραθέτω (τον βρήκα στο stupidity.gr). Ξεκινήστε από οποιαδήποτε σειρά της πρώτης στήλης, διαβάστε στη συνέχεια οποιαδήποτε σειρά της …δεύτερης, μετά της τρίτης κλπ.
Τρομερό; Μιλάτε πλέον σαν επαγγελματίας φιλόσοφος ή πολιτικός…
Τυχαίο; Δεν νομίζω.
Μήπως καταφέρατε να μιμηθείτε τόσο αποτελεσματικά την ατμόσφαιρα των σχετικών λόγων, γιατί και εκείνοι πηγάζουν από κάτι ανάλογο;
Διαβάζω εδώ και χρόνια διάφορους επαγγελματίες φιλοσόφους και τρομάζω με την ασταμάτητη παράθεση νόμων, τυπολογιών και περίπλοκων όρων, που καταλήγουν σε ένα δυσεπίλυτο κουβάρι μάλλον αδύνατο να διελευκανθεί αν είναι ή όχι σωστό. Είναι μάλιστα στις περισσότερες περιπτώσεις αδύνατο να εντοπίσεις το πιο απλό και βασικό λάθος για να μπορέσεις να αξιολογήσεις τις αντιλήψεις του ομιλητή: Αν φάσκει και αντιφάσκει ή αν είναι συνεπής στην εξέλιξη του λόγου του!
Σίγουρα υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις που ο ομιλητής ή ο συγγραφέας δεν κάνει κακοπροαίρετη εφαρμογή κάποιου παρόμοιου πίνακα, αλλά προσπαθεί απλά να είναι «επιστημονικός». Νομίζω όμως ότι ακόμη και σ’ αυτή την περίπτωση είναι φανερό πως υπάρχει μια βασική παρεξήγηση: Η προσπάθεια να «μαθηματικοποιηθεί» η φιλοσοφία, και να δημιουργηθούν περίπλοκα λεκτικά «θεωρήματα».
Νομίζω ότι αυτή η στάση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη να οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα. Στα μαθηματικά είναι εύκολο να γίνει έλεγχος της ορθότητας των συλλογισμών, γιατί εκεί έχουμε ξεκάθαρα και διακριτά«πεδία αναφοράς», λογικά πλαίσια, αρχικά αξιώματα, αλλά και τρόπους ελέγχου της ορθότητας των μαθηματικών συλλογισμών μας.
Όμως σε κείμενα ή συζητήσεις φιλοσοφίας, πεδίο αναφοράς είναι νομίζω αδύνατο να ορίσουμε (η φιλοσοφία είναι υποχρεωμένη εκ των πραγμάτων να πάρει ΟΛΑ τα δεδομένα υπόψη της), ενώ ο σωστός ορισμός των αρχικών αξιωμάτων που υποτίθεται ότι κάνουμε από κοινού, αυτοί που συζητάμε, οι αναγνώστες και οι συγγραφείς, είναι εξαιρετικά σπάνιος.
Καταλήγουμε λοιπόν σε βαθιές «φιλοσοφικές» αυθαιρεσίες, με ένα …άρωμα απλώς μαθηματικής και ακαδημαϊκής δομής…
Ας εγκαταλείψουμε λοιπόν τον ξύλινο λόγο όλοι εκείνοι που τον χρησιμοποιούμε.
Δεν μας χρειάζεται.
Πέρασε η εποχή που χρειαζόταν σε κάποιους για να «επιδείξουν» την «επιστημονική τους κατάρτιση».
Πλέον, πραγματικά «επικοινωνιακός» και πραγματικός επιστήμονας είναι εκείνος που μπορεί να μιλήσει με γλώσσα απλή, βατή, κατανοητή, αλλά και στιβαρή από πλευράς επιχειρημάτων, γνώσεων και συλλογισμών…